आजदेखि सोह्र श्राद्ध प्रारम्भ, असोज ७ गतेसम्म पितृ तर्पण गर्ने परम्परा

काठमाडौं । आज वि.सं. २०८२ भदौ २३ गते सोमबारदेखि सोह्र श्राद्ध अर्थात् महालय पक्ष सुरु भएको छ । प्रत्येक वर्ष भाद्र कृष्ण प्रतिपदादेखि आश्विन अमावस्या (असोज कृष्ण औंसी)सम्मका १६ दिनलाई सोह्र श्राद्ध भनिन्छ । यस अवधिमा दिवंगत पितृलाई स्मरण गर्दै तर्पण, पिण्डदान, पिण्डपानी तथा श्रद्धा अर्पण गर्ने प्रचलन रहिआएको छ । वैदिक परम्परा अनुसार पितृलाई सम्झेर गरिएको श्राद्धले पुण्य प्राप्त हुने र मृतक आत्मा तृप्त हुने विश्वास गरिन्छ ।

श्राद्ध पक्षलाई महालय वा पितृपक्ष पनि भनिन्छ । यस अवधिमा दिवंगत आमा–बुबा, बाजे–बज्यै तथा पुर्खाको सम्झनामा आफ्ना सन्तानहरूले भोजन, वस्त्र, दक्षिणा अर्पण गरेर श्राद्ध गर्ने गर्छन् । श्राद्धमा प्रायः काग, गाई, कुकुर, अन्नपूर्ण देवी तथा ब्राह्मणलाई अर्पण गर्ने प्रचलन छ । हिन्दू शास्त्रअनुसार, श्राद्ध नगरेमा पितृ आत्मा अशान्त हुने र वंशजलाई बाधा–बिपत्ति आइपर्ने विश्वास गरिन्छ ।

यस वर्षको सोह्र श्राद्ध भदौ २३ गतेदेखि सुरु भई असोज ७ गते अमावस्यासम्म चल्नेछ । कुन दिन कुन दिवंगतको श्राद्ध गर्ने भन्ने परम्परा पनि परिवारमा रहिआएको छ ।

सामान्यतया व्यक्तिको निधन भएको तिथिअनुसार वा उपलब्ध समयअनुसार परिवारले श्राद्ध गर्ने चलन छ । काठमाडौंको गोकर्णेश्वर, पशुपतिनाथ, बाग्मती किनार, गोरखाको सिरानचोक, गलेश्वर, जनकपुर लगायत स्थानहरूमा आजदेखि नै श्राद्ध गर्नेहरूको भीड देखिएको छ ।

हिन्दू धर्मशास्त्रमा पितृ तर्पणलाई अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण धार्मिक कर्तव्यका रूपमा उल्लेख गरिएको छ ।

महाभारत र गरुड पुराणमा श्राद्ध गर्नेले पितृको आत्मालाई मुक्त पार्ने र वंशजलाई आयु, आरोग्य र ऐश्वर्य बढ्ने उल्लेख पाइन्छ । विशेषगरी, सोह्र दिनमा गरिएको श्राद्धलाई वर्षभरिको सबैभन्दा पुण्यदायी श्राद्ध मानिन्छ ।

नेपालभर आजदेखि श्राद्ध पक्षको अवसरमा विभिन्न धार्मिक अनुष्ठान, पूजाआजा र पितृ तर्पण कार्यक्रम भइरहेका छन् । असोज ७ गते औंसीका दिन यस श्राद्ध पक्षको समापन हुनेछ ।