मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्तिको १० विशेषता

नेपालजस्तो सांस्कृतिक विविधता र सामुदायिक मूल्यमा आधारित समाजमा मानसिक स्वास्थ्य अझै पनि पर्याप्त रूपमा खुला विषय बनेको छैन। धेरै मानिसहरू अझै पनि “मानसिक समस्या भनेको पागलपन हो” भन्ने भ्रममा बस्छन्। तर, मानसिक स्वास्थ्य भनेको केवल रोग नलाग्नु होइन — मन, मस्तिष्क र व्यवहारमा सन्तुलन राख्ने क्षमता हो।

१. आत्म-ज्ञान र आत्म-सचेतना

नेपालमा सामूहिक जीवनशैली प्रबल भए पनि, आत्म(ज्ञानको कमीले धेरैलाई आफूलाई बुझ्न कठिन हुन्छ। मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति आफू के सोच्दैछ, के महसुस गर्दैछ, र किन त्यस्तो प्रतिक्रिया जनाउँदैछ भन्ने बुझ्न सक्छ। उसले आफ्ना कमजोरी र बल दुवै स्वीकार गर्छ।

२. भावनामा नियन्त्रण

नेपाली परिवारमा भावनात्मक अभिव्यक्ति प्रायः दबाइन्छ — ूपुरुषले रुनु हुँदैनू वा ूमहिलाले बढी बोल्नु हुँदैनू भन्ने सोच अझै पनि विद्यमान छ। तर मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति आफ्ना भावनालाई स्वीकार गर्छ र तिनलाई सन्तुलित ढङ्गले अभिव्यक्त गर्न जान्दछ।

३. स्वस्थ सम्बन्ध बनाउने क्षमता

नेपाली समाज सामूहिकता र सहयोगको भावनामा टेकेको छ। मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति परिवार, साथी, छिमेकी र सहकर्मीहरूसँग सन्तुलित र आदरयुक्त सम्बन्ध बनाउँछ। विवाद हुँदा रिस होइन, संवादबाट समाधान खोज्छ।

४. सकारात्मक सोच

असफलता, गरिबी, बेरोजगारी वा प्राकृतिक विपत्तिहरूको सामना गर्ने नेपालीहरूमा सकारात्मक सोच अत्यावश्यक हुन्छ। मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति समस्यालाई अवसरका रूपमा हेर्छ, निराशाभन्दा आशा रोज्छ।

५. आत्मविश्वास

नेपालमा धेरै युवा विदेश जाने बाटो रोज्छन्, जसले आत्म(सन्देह र मानसिक दबाब ल्याउन सक्छ। आत्मविश्वासी व्यक्ति भने आफू जहाँ भए पनि आफ्नो क्षमता र पहिचानप्रति गर्व गर्छ र आफूलाई निरन्तर सुधार्ने प्रयास गर्छ।

६. तनाव व्यवस्थापन

सहरमा बढ्दो प्रतिस्पर्धा र गाउँमा बढ्दो आर्थिक कठिनाइले तनाव सामान्य बनाएको छ। मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति यसलाई स्वाभाविक मानेर व्यायाम, ध्यान, मित्रहरूसँग कुराकानी वा प्रकृतिसँग नजिक भएर तनाव घटाउने उपाय अपनाउँछ।

७. उद्देश्यपूर्ण जीवन

नेपालमा धेरै मानिसले परिवारका लागि मेहनत गर्छन् तर व्यक्तिगत उद्देश्य बिर्सन्छन्। मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति परिवार, समाज र आफ्नो व्यक्तिगत जीवनबीच सन्तुलन खोज्छ र स्पष्ट लक्ष्यका साथ अघि बढ्छ।

८. सहानुभूति र सहयोगी भावना

सामाजिक सम्बन्ध गहिरो भएका हाम्रो समाजमा सहानुभूति अत्यावश्यक गुण हो। मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति अरूको पीडा बुझ्न र सहयोग गर्न तयार रहन्छ, चाहे त्यो सानो कुरा किन नहोस्।

९. यथार्थ बोध

नेपालजस्तो विकासोन्मुख देशमा सीमित अवसर र स्रोतबीच यथार्थ बुझ्न सक्नु ठूलो कुरा हो। मानसिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति असम्भव सपना होइन, यथार्थमा आधारित योजना बनाउँछ र निराश नहुने अभ्यास गर्छ।

१०. आत्म-सन्तुष्टि र भित्री शान्ति

साँचो खुशी बाहिरी सम्पत्तिमा होइन, मनको सन्तुलनमा हुन्छ। गाउँमा सानो सफलतामा खुशी मान्ने वा सहरमा व्यस्त जीवनबीच पनि शान्त समय निकाल्ने व्यक्ति नै मानसिक रूपमा सन्तुलित हुन्छ।

source : विभिन्न मिडियामा प्रकाशित सामग्रीबाट सभार गरिएको ।